Digitalisering; een naderende ontwrichting van de werkelijkheid

Weinig onderwerpen zijn zo controversieel als digitalisering. Tech-optimisten zien oneindige mogelijkheden, maar staan lijnrecht tegenover sceptici die waarschuwen voor de verregaande gevolgen van digitalisering op ons bestaan. De helft van de Nederlanders is wel eens bang voor hoe de wereld kan veranderen door nieuwe technologieën. Dit geldt onder alle leeftijdsgroepen en opleidingsniveaus, blijkt uit recent onderzoek.

‍

De huidige digitale transitie slaat wild om zich heen en laat geen aspect van de samenleving ongemoeid. Binnen de tijdsspanne van één enkele generatie is onze manier van leven volledig op zijn kop gezet. Maar zijn wij mensen evolutionair gezien wel geprogrammeerd voor zulke snelle veranderingen?

‍

Gezichtsherkenning tegen door rood lopen, apps die zeggen hoe laat je naar bed moet, Mozart, Bach en DJ Tiësto virtueel in je broekzak: nog nooit waren we zo efficiënt en verbonden, maar tegelijkertijd zo overgeleverd aan onze media.

‍

Nu een groot deel van ons leven zich afspeelt in deze digitale dimensie, moeten we ons opnieuw leren verhouden tot onszelf, de ander en de samenleving. Hoewel deze technische ontwikkelingen telkens weer nieuwe kansen bieden, doemen er ook schaduwkanten op. Het dwingt ons om na te denken over hoe we onze samenleving willen vormgeven en welke fundamentele waarden daaraan ten grondslag liggen.

‍

In het Bildung Halfjaarprogramma wordt uitgebreid aandacht besteed aan dit onderwerp binnen de module digitalisering. Daarin werken we van klein naar groot: we beginnen bij de studenten zelf: de eigen relatie met technologie wordt op de proef gesteld. Vervolgens kijken we naar de invloed van digitalisering op grotere thema’s met betrekking tot de maatschappij. Ten slotte wordt de blik gericht op de toekomst: hoe willen we die inrichten en welke scenario’s zijn daarbij denkbaar?

‍

Leermeester Hans Schnitzler begeleid de studenten, naast de gidsen en gastmeesters, in dit proces. Hans is filosoof, auteur en columnist voor het journalistieke platform Follow The Money en schrijft veel over technologie, digitalisering, kunstmatige intelligentie en de invloed hiervan op onze alledaagse leefwereld. Jonas Vos van Pakhuis de Zwijger sprak met Hans over zijn motivatie en rol bij De Bildung Academie. Je leest het interview hieronder.

‍

‍Wat inspireert je om bij De Bildung Academie te werken?‍

"Ik word gedreven door een zeker maatschappelijk engagement. Zeker als het om technologie gaat. Natuurlijk heb ik het idee dat technologie ons heel veel gaat brengen. Maar tegelijkertijd, net zoals bij het klimaatvraagstuk, staat er ook heel erg veel op het spel. Ik voel echt een innerlijke drive, een enorme urgentie, om dit onderwerp verder door te denken en mijn steentje bij te dragen aan het debat hierover. Bijvoorbeeld, aan het debat rondom het besef dat technologie niet neutraal is, dat nog steeds bij heel veel mensen geen gemeengoed is. Een gevoel van urgentie om dit verder te beargumenteren."

‍

‍Voor welke uitdaging sta je?‍

"Voor mij houdt denken niet op. Ik probeer ook nu nog verder door te denken over wat kunstmatige intelligentie nog meer voor ons in petto heeft. En om mij nog verder te verdiepen in wat nu eigenlijk de drijvende kracht is achter de innovaties die over ons heen komen. Ik probeer achter een soort ideaalbeeld, een soort mens- en wereldbeeld, te komen wat daaraan ten grondslag ligt.

‍

Met andere woorden: wat vanuit Silicon Valley de wereld mede aan het vormgeven is. Ik denk dat dat heel erg belangrijk is dat we daar inzicht in krijgen: wat willen we? Wat willen mensen eigenlijk?"

‍

‍Hoe verander jij de wereld?‍

"Ik hoop in ieder geval een bijdrage te leveren aan het maatschappelijk debat; deels gaat het natuurlijk om de vraag of je daar de wereld mee verandert. En tegelijkertijd, vooral met jonge mensen werken, zoals ik dat in De Bildung Academie doe: die helpen hun innerlijke schat te vinden en hen daarin te begeleiden. Hen helpen om in een tijd die in veel opzichten verwarrend en vloeibaar is, een uitrusting mee te geven om zich daarin te kunnen voortbewegen.

‍

Om zich te kunnen weerhouden en vooral heel kritisch te laten nadenken over hun eigen gedachten, beweegredenen en gedragingen, omdat ik denk dat het een belangrijke vaardigheid is die heel snel verandert.

‍

Misschien nog als een opmerking daarbij: ik denk dat jongeren, juist in deze tijd, echt moeten gaan nadenken over wat rebellie eventueel voor functie heeft, en hoe dat in hun leven plek te kunnen geven. Nogmaals, er staan een aantal hele belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen te wachten die de werkelijkheid behoorlijk gaan ontwrichten (en ook heel veel gaan brengen).

‍

Ik denk dat het nu, misschien wel meer dan ooit, de tijd is om te kijken naar hoe verzet vorm kan krijgen."

‍

Dit interview verscheen eerder in het Magazine van Pakhuis de Zwijger.